Vijf zinnen die je alleen met links kunt typen, vijf alleen met rechts.
Alleen met rechts:
Huil jij nou om ‘n kilo Jumbo-biokip?
Hoi pik, klim in mijn limo joh. Hop.
Kop op bink, pulk olijk in mijn bil.
In juli bonk ik op mijn pijnklomp.
Ik blijk in onmin op mijn mbo; knijp ‘m nu.
Alleen met links:
De dwarse zwager dregt wat extra à 3 fte
Red de bergstad! Zeg de zwaarste sterfdag af!
De verweerde serveerster cq stewardess was veraf de wreedste dezes
Da`s straf! De ex wees de ware vader af / wat de webcastcrew verbaasde
Ze gaf weer wat verward de eed dat de zwerver te gast was
Zo, dat was een hele bevalling! In vaktermen wordt dit schrijftype ook wel een lipogram genoemd, hetzij dat je hierbij meestal maar één letter niet gebruikt. Een bekend voorbeeld hiervan is La Disparition van Georges Perec (of de Nederlandse – toch wel erg krampachtige – vertaling ‘t Manco), een heus boekwerk waar de letter ‘e’ geen enkele maal in voorkomt. Perec was lid van de OuLiPo-beweging, die het ‘Ouvroir de littérature potentielle’ propageerde: door volstrekt arbitraire, vormelijke beperkingen aan jezelf op te leggen ontsluit je op een bepaalde manier een wereld die je misschien eerder niet voor mogelijk had gehouden. En de indeling van het westerse toetsenbord is natuurlijk bij uitstek arbitrair – zeker in ogenschouw nemend dat specifiek geënt is op de Engelse taal.
En het maakt het er inderdaad niet makkelijker op. Met links is vooral de interpunctie vooral een heet hangijzer: verder dan `, !, en (op sommige toetsenborden) / komt het niet. Schreeuwen is vrijwel onontkoombaar. Met rechts kun je dan weer, door het ontbreken van de ‘t’ de derde persoon op geen enkele manier toepassen, en ben je gedwongen vrijwel uitsluitend je heil te zoeken op het persoonlijke vlak (‘ik’, ‘mij’). Laat staan dat je dáár een heel boek omheen zou moeten bouwen.
Maar anderzijds leidt het opleggen van stylistische of vormelijke beperkingen ook tot onverwachtse inzichten. Alleen al het bekokstoven van de zinnen hierboven is hier een perfect voorbeeld van: in de behoorlijk beperkte woordenlijst om de zinnen samen te stellen word je vanzelf voor het blok gesteld om verbanden te leggen.
En dat kunnen we ook nog verder extrapoleren: is het bezigen van taal op zichzelf niet al een restrictie van de meest pure uitingen van de innerlijke ziel? Tja gut, diep hoor, maar daar valt talig natuurlijk niet echt op reflecteren. Misschien een andere keer meer over het laatste.
Bram Faber 