Op onregelmatige basis recenseer ik nieuw verschenen CDs voor Tijdschrift de Klarinet. Exact een jaar geleden recenseerde ik het album Roeland Hendrikx Ensemble – Mozart: Kegelstatt trio, etc.
Roeland Hendrikx stichtte in 2014 een ensemble dat zijn naam draagt. Het betreft een groep muzikanten die kamermuziek met een hoofdrol voor de klarinet centraal stelt, van pianotrio tot sextetbezetting, en alle mogelijke combinaties er tussenin.
Klarinettisten die zich met de muziek van Wolfgang Amadeus Mozart inlaten, worden altijd ruimhartig beloond. Zijn concert en kwintet behoren tot de absolute pareltjes van de klarinetliteratuur, en we mogen de Weense klarinettist Anton Stadler op onze blote knieën bedanken dat hij Mozart een grote voorliefde voor de klarinet wist bij te brengen, die in veel van zijn stukken doorklinkt. Nadeel hiervan is wel dat de stukken wel heel vaak op concertprogramma’s pronken. Om die reden wordt Mozart dan ook vaak als een wel erg veilige keuze gezien.
Ook het Roeland Hendrikx Ensemble bijt zich op deze CD vast in de klarinetliteratuur van Mozart, zij het niet langs het platgetreden pad van concert en kwintet. Het album opent met diens fantastische ‘Kegelstatt’ trio KV 498 voor klarinet, altviool en piano. De kegelbaan uit de titel, zo is te lezen in het zeer onderhoudend begeleidend schrijven van de Vlaamse muziekwetenschapper Kristin van den Buys, blijkt een foutieve toeschrijving geweest te zijn van negentiende-eeuwse uitgeverijen. Op het autograaf van een eerder werk schreef hij namelijk daadwerkelijk: “Wenen, geschreven de 27e juli 1786, onder het kegelen”.
Roeland Hendrikx en consorten geven een mooie rechttoe rechtaan interpretatie van het Kegelstatt trio, zonder al te veel opsmuk en grote gebaren, maar zeer vakkundig en bescheiden. Af en toe draagt het ingetogen spel het risico in zich om gezapig te worden, maar de noten van Mozart komen goed tot hun recht.
Op de CD staan twee werken die oorspronkelijk aan Mozart werden toegeschreven, maar dat achteraf (zeer waarschijnlijk) niet bleken te zijn. Ook hier blijkt het een kunstgreep van de uitgever (in dit geval Johann Anton André) te zijn geweest: een authentieke Mozartcompositie aangekondigd op het voorblad deed het natuurlijk vast altijd goed. Het betreft in dit geval twee kwartetten voor klarinet en strijkers, KV 317d en KV 327d, gebaseerd op respectievelijk de vioolsonate in Bes KV317d en het pianotrio in G KV 496, en de vioolsonate in Es KV 380.
Dat de kwartetten geen transcripties van de hand van Mozart zelf zijn hoor je er goed aan af. De muziek haalt bij lange na niet het niveau van het bruisende en vloeiende klarinetkwintet, en met name het tweede opgenomen kwartet lijdt onder een houterige en gekunstelde instrumentatie – iets dat Mozart zelf onmogelijk op zijn conto zou kunnen schrijven.
De klarinettist Hendrikx, voormalig pupil van onder meer Walter Boeykens, staat in de traditie van de klarinetschool die Boeykens stichtte: een beschaafd Frans geluid, buitengewoon wendbaar, maar net zo goed in staat om met een volle en lyrische klank te spelen. Daarnaast laat hij zich vergezellen door zeer bekwame musici. Het enige dat vaak stoort is dat met name de strijkers soms grossieren in een wel erg ouderwetse, hoogromantische speelwijze, die in een Mozartiaanse context betrekkelijk misplaatst lijkt.
De CD sluit af met weer een authentieke compositie van Mozart: het onvoltooide deel uit (vermoedelijk) een klarinetkwintet, KV appendix 91 (516c). Mozart had een hekel aan schetsen: alle muziek zat correct in zijn hoofd, en het liefst schreef hij het ook in één moeite foutloos op. In dit geval kwam Mozart slechts toe aan het uitschrijven van de expositie, waardoor het stuk veel minder bekend is gebleven dan gerenommeerde stukken als het ‘Kegelstatt’ trio. Niettemin: het is de kloeke Mozart zoals we hem kennen uit het bekende klarinetkwintet, met geweldige contrapuntische vondsten en verrassende wendingen. Kort maar krachtig, maar dit stuk zou beslist vaker ten gehore mogen worden gebracht.
Bram Faber 