De huidige tijd is eigenlijk te gestoord om je met goed fatsoen te beperken tot veilige, weinig beladen onderwerpen waarmee je jezelf geen trollenlegers op de hals haalt. Niet zo lang geleden deed ik al een voorschot tot wat urgentere en controversiëlere materie, met een behandeling van het gedachtegoed van Jordan Peterson.
Vandaag wordt hier wat meer substantie aan gegeven. Wat is namelijk dat alt-right precies? Waar komt het vandaan, wat doet het, waar gaat het naartoe?
Bash.org
Hedendaagse voorbeelden van openlijk extreemrechts zijn niet van de lucht. Kijk naar Charlottesville in Amerika (een serieuze kijktip, klik als je hem nog niet hebt gezien), kijk naar Chemnitz in Duitsland, kijk in Nederland naar Pegida, De Nederlandse Leeuw, Erkenbrand, of de poepbruine splintergroeperingen die zich tegen de Zwarte Piet-‘discussie’ aan bemoeiden. Genoeg morsige types die op het net rondzingen, en ook steeds minder bevreesd zijn om elkaar ook buiten het dark en het niet zo dark web om te vinden. Dat is best snel gegaan. Alsof je een steen in de tuin optilt waaronder ineens een gigantisch nest met pissebedden blijkt te zitten.
Onder welke steen komen al die gasten ineens vandaan? Will Sloan en Luke Savage beschrijven hoe veel altrechtsgasten elkaar vonden op het Internet. Nerdige en hipsterige types, gamers die op fora en message boards ditjes en datjes uitwisselden, en zichzelf aldaar koning te rijk voelden.
De ditjes en datjes waren altijd al een beetje grofgebekt. De demografische opbouw van vroege, intensieve Internetgebruikers was dan ook vooral blanke, onzekere jochies die tegen elkaar probeerden op te bieden. Een tekenend voorbeeld van dat vroege Internet is bash.org, een website die al sinds 1999 in de lucht is. Hier worden vermeend grappige, diepe, en ronduit rare uitspraken verzameld die gedaan zijn in IRC-chatrooms, die door middel van een plusje of een minnetje door het publiek omhoog of omlaag kunnen worden gewaardeerd.
Een blik op de all-time top 100-uitspraken van bash.org geeft een inkijkje in het algemeen gangbare gedachtegoed in die hoek: behalve de gebruikelijke nerdy en geeky grapjes vooral heel veel masturbatiegrappen, harde vrouwonvriendelijkheid (vast een oorzakelijk verband tussen die twee), en ook enkele denigrerende woorden over niggers en blacks.
Pokon
Angela Nagle beschrijft hoe er lange tijd vrij luchtig is gedaan over initiatieven als 4chan, een onlinekanaal waar de altrechtsbeweging nog meer ronduit tot volle wasdom heeft kunnen komen. Onder invloed van wat in de geesteswetenschappen de cultural turn heette, is eigenlijk alles dat anti-autoritair opgezet was lange tijd onthaald als het beste wat de wereld kan overkomen. Een sociaal medium als 4chan – anoniem, zonder één aanwijsbare leider – was in dit opzicht er een ideaal voorbeeld van ‘hoe het dan wel zou moeten’. Hetzelfde hebben we in iets mindere mate gezien met kanalen als GeenStijl in Nederland: lekker bottom-up verfrissende club, die de boel eens even flink komt wakkerschudden.
Tot het moment dat de uitwassen hiervan, enigszins gesteund door de opkomst en toonzetting van iemand als Donald J. Trump, ineens bovengronds kwamen, en mensen zich niet meer terugtrokken op hun zolderkamertje om voluit extreemrechts gedachtegoed uit te dragen. They wore it with pride. Toen werd het enthousiasme hiervoor toch ineens wel een stuk getemperd.
De voedingsbodem voor altrechts zoals we het vandaag zien was in zekere zin dus al vroeg gelegd, maar de volle wasdom werd nog een handje geholpen door het zelfversterkende effect van de internetbubbel – een soort stevige Pokon. In die bubbel kun je bovendien lekker gezamenlijk walgen om een gemeenschappelijke vijand.
Perfecte ruziemachine
Het altrechts-geluid zoals dat momenteel (voornamelijk digitaal, helaas dus ook steeds vaker analoog) klinkt is niet per se eensamenhangend gedachtegoed. Het is veeleer een vrij vluchtige verzameling reacties op iedere verandering in de samenleving, aldus Corey Robin. Toch zijn er wat leidmotieven te ontwaren in de manier waarop online het gesprek (of vaker: de monoloog) door altrechts wordt gevoerd.
Een van de belangrijkste: er valt niet mee te praten. Dit wordt geholpen door een sociaal medium als Twitter, dat Sander Donkers adequaat een ‘perfecte ruziemachine’ noemt. Hij vat het medium samen als ‘de constante, zeurende aanwezigheid van te veel woede’: mensen die elkaar vaak niet eens willen begrijpen, naast veel begrip en bijval voor pure onaardigheid.
Onder ieder politiek gevoelig onderwerp van een nieuwskanaal worden de sluizen met haat vol opengezet, en de verleiding om er tegenin te gaan is groot – ook al komt je dat in de meeste gevallen duur te staan in de vorm van haat rechtstreeks aan jouw adres – soms zelfs letterlijk, als de altrechtsgasten erin slagen om dit te achterhalen (je zult weten dat je te maken hebt met de digitale generatie van handige Harries, die hun hele leven met computers in de weer zijn geweest).
Virus
Het is belangrijk om te onthouden dat je altrechts niet zult verslaan met argumenten. Ze zijn niet afhankelijk van goede argumenten, of überhaupt van coherente logica. Bij Twitter helpt het ook niet mee dat mensen halverwege een gesprek kunnen inhaken op een of ander sub-sub-feitje, waardoor discussies voortdurend vervormen.
Zoals Jan Overwijk het verwoordt: de constante stroom aan negativiteit zuigt alle kritiek op totdat binnen buiten wordt. Altrechts appelleert aan emoties, angst, walging, en woede, om haat te creëren jegens ongewensten en ongenoden. Details zijn vaak niet relevant, of volstrekt inwisselbaar. Ze zijn bedoeld om emoties op te roepen, dus het maakt geen biet uit of je ze kunt ontkrachten; je opponent is allang weer bij het volgende argument beland. Dacht je het op het ene moment nog over Zwarte Piet te hebben, dan heeft de altrechtspersoon alweer een gruwelijke foto gepost van een opgehangen kind, of een filmpje van iemand die om zijn geaardheid van een dak wordt gegooid.
Kijk dan wat walgelijk! Keur je dit soms goed?! Absoluut walgelijk, dat hoor je mij niet ontkennen; maar ik was eigenlijk nog bezig om je belachelijke drogredenering over Zwarte Piet te ontkrachten.
Het is vergelijkbaar met de wetmatigheid dat afbraak altijd makkelijker is dan opbouw: het is een eitje om allerhande bullshit de wereld in te helpen, maar het kost tijd en moeite om diezelfde bullshit weer de wereld uit te krijgen. Jouw feitenrelaas om de ander onderuit te krijgen loopt achter de feiten aan. Zij droegen weer een steentje bij aan de kolkende modderstroom van verontwaardiging en walging, die steeds verder buiten zijn oevers kan treden. En als die stroom sterk genoeg is, zet het zijn ramkoers in op de democratie.
Avondland
Altrechts neemt steeds ruigere tonen aan, en het echt vuige, extreemrechtse discours – nog veel verder naar rechts dan het relatief milde GeenStijl en TPO – wordt steeds normaler. Wat kunnen we nog verwachten?
Eerder ging het hier al over het cultuurmarxisme, dat met zijn relativistische houding ‘de ruggengraat uit de traditionele samenleving’ zou trekken. In het Engels wordt daarnaast vaak de term Dark Enlightenment gebruikt. Waar het verlichtingsdenken van de Descartesen en de Kants van deze wereld zich kenmerkt door (politieke) idealen, daar ziet de ‘donkere verlichting’ diezelfde idealen juist als de lont in het kruitvat van de samenleving zoals we die nu nog kennen.
In Europese context wordt door sommige lui vaak gesproken over het Avondland als het over Europa gaat, ook omdat ‘de zon onder dreigt te gaan’ – vagelijk appellerend aan het gedachtegoed van de Oswald Spengler, de Duitse doemdenker van de donkere jaren dertig van de vorige eeuw.
Wat moeten we dan denken van vooruitgang binnen Europa? Niet meer dan “a decaying system of government has been camouflaged and ameliorated by the advance of technology”. Het is een toonzetting die is te herkennen in een enigmatische tweet zoals deze van FvD-frontman Thierry Baudet.
White Genocide
Nog verder gaat de term ‘white genocide’; in Nederland informeel al bekend als de ‘homeopathische verdunning’ van diezelfde Baudet. Hierbij is de gedachte dat de vermeende ‘massa-immigratie’ naar Europa één groot complot is om alle witte mensen op den duur te laten verdwijnen.
‘White genocide’ is een term die de opmaat kan vormen van echte akeligheid, zo beschrijft Gregory Stanton: nationalistische groeperingen zaaien angst jegens andere groepen, waarbij het eindpunt bijna altijd naar dezelfde redenering voert: Als Wij Hen Niet Doden, Dan Doden Ze Ons Wel.
Het is een gedachtegang die we kennen uit plekken in de wereld zoals Bosnië-Herzegovina: mensen brachten alle vermeend andersuitzienden om, omdat de gedachte was dat ze anders wel door hen zouden worden omgebracht. Op die manier wordt échte genocide bedekt met de mantel van de zelfverdediging.
‘Modern Europe will be built on the bones of its Muslims and Arabs’, zo schreef Jean Baudrillard in 1994, in diezelfde voormalig-Joegoslavische context. Zoals het er bijna 25 jaar na dato uitziet, ligt hetzelfde gevaar opnieuw op de loer. Onder de bezielende leiding van altrechts.
Het is een beetje als in een middelmatige Spooks-aflevering waarin een besmettelijk virus de binnenstad van Londen uitholt, en het tegengif nog moet worden uitgevonden. Hopelijk vinden we het tegengif nog op tijd, net als in de serie.
Bram Faber 