Mensen zijn gek op cijfers. Cijfers zijn lekker makkelijk te verteren, en misschien nog wel het fijnste: ze liegen nooit. Cijfers spreken eigenlijk altijd voor zich!
Heb ik je aandacht? Mooi, dan kun je de openingszin meteen weer vergeten, want dat is natuurlijk totale onzin. Meten is weten, zonder meer, maar wel alleen wanneer je weet wat je meet. En helaas zijn er helemaal niet zo heel veel mensen die weten wat er wordt gemeten. Vandaag zoomen we in op iets te rooskleurige berichtjes over lichaamsbeweging en fietsen, die gebukt gaan onder een verblindende, maar daarom niet minder onzinnige cijferdichtheid.
Iedere dag komen er wel berichtjes voorbij in de maalstroom van de (sociale) media met Cijfers, die dienen ter onderbouwing van een bepaald verhaal, of cijfers die zelfs nieuwsberichten op zich vormen. Meer dan eens worden die cijfers in het nieuwsbericht verkeerd geïnterpreteerd, verkeerd weergegeven, of zijn ze überhaupt onder ridicule condities en met de meest stuitende onderliggende assumpties gemeten en ingevoerd.
Neem de belachelijke Parool-enquête over wie de nieuwe burgemeester van Amsterdam zou worden. ‘Amsterdam Wil Wouter Bos’, zo werd het destijds groots gebracht, terwijl het op volkomen drijfzand is gebaseerd. Lees het artikel van Tom van der Meer er maar op na, als je interesse is gewekt.
City Run
Als je geen bèta in hart en nieren bent zoals ik [Correctie #1: nee hoor, ik ben een dikke alfa. Correctie #2: Nee hoor, ik doe niet mee aan die onzin.], is het goed om nog een paar voorbeelden te introduceren, om in te zepen wat je met cijfers allemaal kunt zeggen, en vooral: wat niet.
Neem nou de Hilversum City Run. De Gooi en Eembode kopte dat er massa’s met CO2 waren uitgespaard met de City Run. Deelnemers liepen in totaal 43.650 kilometer, zo staat er te lezen. En één en één is nu eenmaal twee: ‘Omdat deze kilometers niet met de auto zijn afgelegd, is daarmee 5.675 kilo CO2-uitlaatgas bespaard’.
Dus hardlopen is goed voor het milieu, omdat je iedere meter die je hardloopt níet met de auto aflegt?
Wat is hier de aanname? Dat al die hardlopers anders met de auto individueel dat rondje door de stad hadden getuft? Waarom zouden ze dat in hemelsnaam doen?
Mensen lopen hard omdat het goed is voor hun eigen gezondheid. Hardlopen zou heel misschien goed kúnnen zijn voor de wereld om je heen op het moment dat je vaker gaat hardlopen in plaats van een gemotoriseerd vervoermiddel gebruikt om ergens te komen. Volgens mij is die groep hardlopers dan weer vrij marginaal, of in elk geval niet zo substantieel dat ze al eens als zodanig zijn uitgesplitst in de legio onderzoeken naar typen woon-werkverkeer.
Volkomen kolder dus, dat je CO2 uit zou sparen door te gaan hardlopen. Prima hoor, zo’n City Run, maar ga er geen grote cijfers aan hangen die op een totale schijnwereld gebaseerd zijn.
Goede ideeën
Begin je het al te voelen? Graag heet ik je welkom in Deel Twee van dit verhaal: Fietsen Is Goed Voor Je.
Goede ideeën ontstaan op de fiets, zo schrijft Thalia Verkade. ‘Invallende gedachten kunnen op allerhande plekken ontstaan, juist ook onderweg, maar in de Nederlandse context is fietsen een opvallend aanwezige factor.’ Wat volgt is een eindeloze lijst met allerhande Nederlanders die verslag doen over hoe ze hun ideeën opdeden op de fiets.
Door de schiere Power By Numbers van de voorbeelden in het artikel sla je steil achterover, en weet je niet meer anders dan dat je maar op de fiets hoeft te springen en de beste ideeën vliegen je tegemoet.
Dit is puur anekdotisch bewijs: de allerergste en -deformerendste informatie in zijn soort. Sterker nog: Verkade maakt zich schuldig aan wat ik maar even anekdotisch crowdsourcen zal noemen: het bij de lezersschare vissen naar bevindingen om een bepaalde stelling te ondersteunen. Een deel van het artikel kwam letterlijk tot stand door de vraag uit te zetten onder Correspondent-lezers of zij een goed idee op de fiets opdeden.
Het eindpunt van het stukje lag dus eigenlijk met het uitzetten van die vraag al vast. Het is een ultieme vorm van doelredeneren: ‘Ik heb deze hypothese, kunnen jullie voorbeelden aandragen die die hypothese bevestigen?’
Maar los van het anekdotische karakter nodigt het natuurlijk ook uit tot een concrete weerlegging.
Nederlanders brengen aanzienlijk veel tijd door op de fiets, in internationaal opzicht. De waarheid als een koe, maar denk even verder: de kans dat Nederlanders ideeën op de fiets verzinnen wordt automatisch groter door de meertijd die ze op de fiets doorbrengen. Dat staat dus los van de activiteit van het fietsen zelf.
Om het daadwerkelijk te kunnen toetsen zou je het moeten contrasteren met een hele trits andere activiteiten: autorijden bijvoorbeeld, is dat ook een stimulans van ideeëngeneratie? Op die manier heb je een afzetpunt waarmee je die hypothese van de fiets als motor (no pun intended) van ideeën zou kunnen staven.
Tot die tijd lijkt de beste verklaring de volgende: je krijgt de beste ideeën als je niet bewust met een onderwerp bezig bent en je hersenen dus even rust gunt. Dat kan dus evengoed fietsen of een WC-bezoek zijn.
Maar dat is dan nog geen reden om vaker naar de WC te gaan.
Minder eenzaam
Neem de fiets, want het is goed voor je gezondheid, en eigenlijk ook voor al het andere. Fietsers willen het zó graag geloven. Ione Avila-Palencia doet ook een duit in het zakje en meent dat mensen die fietsen niet alleen een betere algemene gezondheid ervaren, maar ook ‘een betere mentale gezondheid, meer vitaliteit, minder stress en lager gevoel van eenzaamheid’.
Fietsen = Bewegen = Gezond. Dat is een standpunt waar ik best inkomen, en daar bestaat ook redelijk wat consensus over.
De moeilijkheden treden op tegen het einde van haar rijtje. Want wat zeg je me daar nu: De Eenzame Fietser bestaat dus niet? Ik hoef maar op de fiets te stappen om mezelf minder eenzaam te voelen?
Dit is een typisch gevalletje ‘meet je wel wat je zou moeten meten’, waarmee dit artikel begon.
Als je ‘op de fiets naar je werk kan’, om er een stevig cliché tegenaan te gooien, dan wil dat zeggen dat je vlakbij je werk woont, en dat je privéleven dus minder risico loopt om te verdampen door eventuele reistijd of geografische afstand: alles valt samen, alles ligt dichtbij elkaar. Vaak werken mensen echter steeds verder van huis, bijvoorbeeld doordat ze door stijgende huizenprijzen de stad uit worden gejaagd. Daar zitten echter wel nog steeds de meeste banen, en men is dus langer onderweg – dusdanig lang dat fietsen überhaupt geen optie meer is voor het gros van de verplaatsing van de dagelijkse forens.
De oorzaak van de eenzaamheid van de niet-fietser zou je dus eerder kunnen zoeken in de reistijd en in de sociale geografie, en niet uitsluitend in de activiteit van het fietsen.
Flinterdun
Kortom: Dit Is Wat Ik Leerde door naar cijfers te kijken. Er worden snel aannames gedaan, er worden dingen op één hoop gegooid, er worden verbanden de verkeerde kant uit gelegd, of verbanden die er eenvoudigweg niet zijn, of er wordt naar de verkeerde aspecten gekeken.
Dit gebeurt omdat mensen soms zó graag willen dat iets een positief imago krijgt (of negatief natuurlijk, voer voor een ander stukje). Hardlopen is goed voor jou en voor het milieu: een credo waar iedere hardloper zich wel in wil herkennen. Evenzogoed vinden andere mensen fietsen weer supertof, dus in fietskringen wordt zo’n flinterdun artikeltje van Verkade net zo gretig gedeeld als dat van Avila-Palencia: ‘kijk dit dan, we zijn vet goed bezig, we vereenzamen niet, en de goede ideeën komen ons ook nog eens aanwaaien!’
Jammer jongens: Fietsen is helaas niet goed voor àlles.
Bram Faber 